شایع‌ترین علت زردی فیزیولوژیکی است که به طور معمول نیاز به درمان ندارد

در  بیماری زردی ، پوست و سفیده چشم به دلیل انباشتگی رنگدانه‌ای زردرنگ به نام «بیلی روبین» در پوست و غشای مخاطی به سمت زرد شدن می‌گراید.

زردی علل متعددی دارد. بسیاری از ما می‌دانیم که عفونت کبد مانند هپاتیت باعث زردی می‌شود اما در نوزادان دلایل دیگری هم وجود دارد؛ بنابراین به زردی نوزادان، زردی فیزیولوژیکی گفته می‌شود.

تقریباً ۶۰ درصد نوزادانی که دوره ۹ ماهه جنینی را سپری کرده‌اند و ۸۰ درصد نوزادان زودرس در هفته اول زندگی دچار زردی می‌شوند؛ در اغلب موارد بیماری نهفته‌ای در کار نیست و این زردی فیزیولوژیکی بی‌ضرر است.

شایع بودن زردی در نوزادان به این علت است که در نوزادان نسبت به بزرگسالان بیلی روبین بیشتری تولید می‌شود؛ زیرا کبد در حال رشد نوزاد قادر به دفع بیلی روبین از خون نیست و میزان زیاد بیلی روبین قبل از دفع، جذب روده می‌شود.

علت بروز زردی:
اگرچه علل متفاوتی وجود دارد اما شایع‌ترین علت فیزیولوژیکی است که به طور معمول به درمان نیاز ندارد و طی یک یا ۲ هفته مشکل حل می‌شود. اما علت‌های دیگر عبارتند از:

- نوزاد زودرس
- آسیب دیدگی هنگام زایمان
- وزن پایین هنگام به دنیا آمدن
- سفالوهماتوما (Cephalhaematoma) که ورم در قسمت جمجمه است و چند روز طول می‌کشد تا خوب شود.

ناسازگاری گروه خونی مادر و نوزاد. بیماری روساسیا که به علت منفی بودن گروه خونی مادر و مثبت بودن گروه خونی نوزاد به وجود می‌آید. در صورت حساس شدن بدن مادر و تولید آنتی بادی، احتمال عبور این آنتی بادی‌ها از طریق جفت و شکسته شدن سریع‌تر گلبول‌های خون نوزاد وجود دارد که احتمال زردی را افزایش می‌دهد. البته این موارد چندان شایع نیست زیرا پس از زایمان به مادرانی که گروه خونی منفی دارند در صورت نیاز آمپول‌های ضد آنتی بادی تزریق می‌شود.

تأثیر در عبور مکونیوم (مدفوع اولیه سیاه-سبز) نوزاد. میزان زیادی از بیلی روبین در مکونیوم وجود دارد. زردی در صورت نیاز با قرار دادن نوزاد زیر نور برطرف می‌شود. 

رنگ زرد در پوست بر اثر ایجاد رنگدانه‌ای به نام بیلی روبین است

 
علت بروز زردی در نوزادان:

زردی از شیر مادر
 گاهی نیز زردی ناشی از شیر مادر است که در هفته اول تولد نوزاد ایجاد شده و به علت کم بودن شیر مادر و تغذیه ناکافی نوزاد به وجود می‏آید. این نوع زردی ربطی به ترکیبات شیر مادر ندارد، در این نوع زردی درمان براساس تغذیه مکرر و بیشتر شیر مادر است. البته در مواردی زردی مربوط به ترکیبات نامطلوب در شیر مادر است که پس از هفته اول ایجاد می‌شود و تشخیص این نوع زردی فقط با مشاوره با پزشک متخصص اطفال امکان‏پذیر است.

زردی ناشی از ناسازگاری‏های خون
گاهی نیز زردی ناشی از ناسازگاری‏های خون است و در صورت تطابق نداشتن گروه خونی مادر و نوزاد این نوع زردی به وجود می‏آید. به طور معمول در مادرانی که گروه خونی O دارند، اگر نوزادشان گروه خونی A یا B داشته باشد، احتمال این نوع زردی وجود دارد. البته این حالت در تمامی مادران که گروه خونی O دارند اتفاق نمی‏افتد.

این نوع زردی شدید بوده و حتما از سوی متخصص اطفال نیاز به بستری و درمان دارد.البته در موارد دیگر نیز زردی ناشی از RH است یعنی در صورتی که RH مادر (فاکتور موجود در گلبول قرمز خون) منفی و RH نوزاد مثبت باشد، احتمال ایجاد این نوع زردی وجود دارد. هم‌اکنون با تزریق آمپول «روگام» از ایجاد این نوع زردی در حاملگی بعدی جلوگیری می‏کنند.

فاویسم یا زردی ناشی از پرخونی
 این نوع زردی معمولا در نوزادانی که مادران‌شان دیابتی یا نوزادان دچار تاخیر رشد داخل رحمی در زمان بارداری باشند، دیده می‏شود که این زردی به ویزیت متخصص و درمان نیازدارد. زردی ناشی از کم‌کاری تیروئید نیز وجود دارد که این نوع زردی به علت کاهش هورمون تیروئید در بدن نوزاد ایجاد می‏شود و با تشخیص بموقع و درمان کم‏کاری تیروئید می‏توان این نوع زردی را معالجه کرد.

عوامل خطرساز
اما از میان علل بروز زردی که بگذریم، وزن کم نوزاد در زمان تولد، نارس بودن، جنس پسر، نوزاد مادر دیابتی، سابقه زردی در نوزاد اول، عدم تطابق گروه خونی و RH مادر و نوزاد، تغذیه ناکافی نوزاد بخصوص در روزهای اول زایمان به روش سزارین همگی از عواملی است که می‏تواند خطر بروز زردی در نوزادان را بیشتر کند.

زردی و عوارضش
«در صورتی که مقدار بیلی‏روبین از حد مجاز تجاوز کند ممکن است عوارض جبران‏ناپذیری برای نوزاد در پی داشته باشد. ازجمله آنها، عوارض مغزی شنوایی است.» هر نوزاد زرد باید حتما از سوی پزشک اطفال ویزیت و معاینه شود و در صورت صلاحدید پزشک آزمایش بیلی‏روبین خون انجام و براساس آن تصمیم‏گیری بر اساس درمان انجام می‏شود.

چه موقع درمان انجام می‏شود؟
در مورد درمان زردی تاکید متخصصان اطفال به تمام خانواده ‏ها این است که ظاهر نوزاد ملاکی برای تشخیص زردی نیست و در صورت احتمال زردی مراجعه به پزشک الزامی است. با این حال به  یکی از اصول درمان استفاده از لامپ‏های مخصوص به نام لامپ فتوتراپی است.

طول موج این لامپ نور سفید است که با مکانیسم‏های پیچیده‏ای سبب کاهش زردی می‏شود. البته این متخصص اطفال توصیه می‏کند که بهتر است فتوتراپی در بیمارستان و تحت نظر کادر درمان انجام شود تا از عوارض احتمالی پیشگیری شود.

نورهای مهتابی کمترین نقشی ندارند
«نور آفتاب یا نور مهتابی‌های معمولی هیچ‏گونه تاثیری در کاهش زردی و درمان آن ندارد. همچنین در مورد نوع تغذیه مادر، مصرف غذاهای گرم مانند ادویه یا خرما تاثیری در زردی نوزاد ندارد.»

تنها عامل موثر در کاهش زردی تغذیه مکرر نوزاد با شیر مادر و افزایش دفع ادرار نوزاد است. البته در زردی شیر مادر، پزشک ممکن است استفاده از شیر مادر را به طور موقت قطع و شیر خشک را جایگزین کند، اما ترنجبین و شیر خشت بیشتر سبب افزایش دفع مدفوع شده و تاثیر بسزایی در کاهش میزان زردی ندارد و هیچ گاه نباید نوزاد را صرفا با این مواد تحت درمان قرار داد و حتما باید با پزشک مشاوره شود.

پیشگیری کنید
راه پیشگیری نیز تغذیه مکرر نوزاد با شیر مادر پس از تولد است. حتی در روزهای اول تولد که شیر مادر کم است نیز تغذیه مکرر نوزاد در پیشگیری از زردی موثر است. در انتخاب رنگ لباس نوزاد هم از طیف زرد استفاده نشود، چون تشخیص زردی را از سوی والدین به تاخیر می‏اندازد.

نوزاد را حجامت کنیم؟
اما در مورد انجام حجامت در نوزاد برای کاهش زردی، به هیچ عنوان این کار توصیه نمی‏شود. چون به گفته عضو هیات علمی دانشگاه شاهد، حجامت برای افراد بزرگسال کاربرد دارد،ولی در نوزادان با عوارض زیادی همراه است، اما دکتر رفعتی به این نکته هم اشاره می‏کند که تعویض خون در صورتی که میزان بیلی‏روبین از حد مجاز بالاتر باشد، با تشخیص پزشک انجام می‏شود.

 چون تعویض خون عارضه خاصی برای نوزاد در پی ندارد، اما انجام ندادن آن عوارض جبران‏ناپذیری مانند عقب‏ماندگی ذهنی یا کاهش شنوایی یا سایر عوارض عصبی را احتمالا به دنبال خواهد داشت.

منابع:

yjc.ir

niniban.com